Jak wspomóc rozwój mowy dziecka?

Gdy miesiąc temu opisywałam Wam nasze spotkanie z logopedą w ramach akcji „Dwa słowa na dwa lata to o 270 słów za mało”, odezwała się do mnie koleżanka ze studiów, która od dłuższego czasu chodzi ze swoją córeczką Zosią do neurologopedy. 

Zosinkowa Mama opowiadała mi m.in. o tym, jak masować, czytać, wąchać, ćwiczyć z latarką, rozwijać mowę w kąpieli. Okazała się prawdziwą skarbnicą wiedzy w zakresie metod rozwoju mowy dziecka i dlatego postanowiłam ubłagać ją o wpis gościnny. Szkoda byłoby nie podzielić się z Wami tą wiedzą, która niewątpliwie zainteresuje wielu młodych rodziców. 

Zapraszam Was do przeczytania kilku uwag o logopedycznych potrzebach naszych Milusińskich. Dzisiaj część pierwsza, jutro ciąg dalszy :-). Ja po przeczytaniu całego tekstu Zosinkowej Mamy wiem już, jak wiele błędów popełniłam. Przykładowo uczyłam Hubisia, że ten puchaty zwierzak to kotek, zamiast po prostu kot. A przecież dziecku dużo łatwiej byłoby wypowiedzieć słowo „kot” niż jego zdrobnienie. Nie wiem, czemu nie wpadłam na to sama :-)?

Oddaję więc głos Zosinkowej Mamie, która jak dla mnie osiągnęła szczyty logopedycznej dbałości o rozwój dziecka (i nie piszę tego dlatego, że nazwała mojego Hubisia „nieziemskim słodziakiem :-)).

***

Od kilku miesięcy regularnie czytam Hubisiowo i jakież było moje zdziwienie, gdy po ujawnieniu wizerunku Autorki zorientowałam się, że przecież znam Joasię! Tym bardziej zrobiło mi się miło, ponieważ razem kończyłyśmy studia, a teraz zmagamy się z radością macierzyństwa. Hubiś jest o miesiąc starszy od mojej Córeczki Zosieńki, stąd też jestem bardzo zainteresowana Jego rozwojem i przygodami. Abstrahując już od tego, że to Słodziak nieziemski, uroczy Malec, którego widok autentycznie poprawia mi nastrój! 

Moje Słoneczko pochodzi z tzw. problemowej ciąży, celowo omijam tu słowo „patologicznej”, ponieważ kojarzy mi się ono bardzo pejoratywnie. W telegraficznym skrócie Córeczka bardzo szybko chciała przyjść na świat, musiałam przyjmować różne leki i leżeć plackiem w domu i w szpitalu. Ale udało się! Zosiulka znalazła się „po drugiej stronie brzuszka” dwa dni po ukończeniu 38-ego tygodnia ciąży! Piękna, czarnowłosa, szczuplutka (ok. 3300 g) i długonoga (59cm) modelka ;-). Ósmy Cud Świata!

Ok. 8 tygodnia okazało się, że niestety cierpi na znacznie obniżone napięcie mięśniowe i asymetrię, przeszłyśmy przez 9 miesięcy żmudnej rehabilitacji (Voyta, ndt-Bobath) i ku zaskoczeniu otoczenia (także i ze świata medycznego), mając 10,5 miesiąca zaczęła stawiać pierwsze samodzielne kroczki, a w 13-stym miesiącu zaczęła biegać. 

W 8 miesiącu Jej życia zaczęłam się zastanawiać, dlaczego Córka w sumie słabo gaworzy i ogólnie wydaje mało dźwięków. Lekarze rehabilitacji, neurolog, rehabilitanci uspokajali mnie, że „w końcu zacznie” i że „rozwój ruchowy jest najważniejszy”. Jednakże ja z natury jestem baaaaaaaaaardzo dociekliwa i staram się oceniać Zosię holistycznie. Stąd też skonsultowałam ją i okazało się, że praktycznie każdy malec z problemami z napięciem mięśniowym, czy też będący wcześniakiem, powinien być przynajmniej raz przed ukończeniem 1-ego roku życia u logopedy, a najlepiej u neurologopedy. Niestety pediatrzy, a także lekarze innych specjalności nie dostrzegają wagi problemu.

Zgodnie z sugestią Hubisiowej Mamusi podzielę się więc z Wami swoimi spostrzeżeniami i moim doświadczeniem w tej materii.

PIERWSZA WIZYTA

Nasza pierwsza wizyta u logopedy trwała… 1,5 godziny! W mojej ocenie 30-sto minutowy debiut logopedyczny to zdecydowanie zbyt krótko

Logopeda powinien:

- zebrać dokładny wywiad ciążowy, wypytać o rozwój dziecka od okresu noworodkowego, przebyte choroby, leczenie itd.,

- nawiązać kontakt z dzieckiem, a wiadomo, że nie zawsze jest to takie proste, zwłaszcza w okresach wzmożonego lęku separacyjnego!

- zbadać dokładnie w rękawiczkach budowę jamy ustnej,

- zobaczyć jak dziecko je i pije,

- w zależności od wieku sprawdzić jak dziecko się bawi, czy rozumie polecenia, pokazuje np. mamę,

- określić, z jakim problemem mamy do czynienia (lub też rozwiać niepokoje),

- zalecić niezbędne wizyty u innych specjalistów np. u laryngologa, specjalisty od integracji sensorycznej, neurologa, psychologa,

- pokazać, w jaki sposób ćwiczyć/bawić się z dzieckiem, masować, zapisać schematy,

- odpowiedzieć na pytania (dość często mocno zaniepokojonego) rodzica.

Pani logopeda zrobiła na nas bardzo dobre wrażenie, stąd też jesteśmy pod jej skrzydłami już prawie 8 miesięcy. Problem u córki jest niewielki, ale mięśnie w buzi, rozwój mowy wymaga stymulowania, by w przyszłości nie przechodzić gehenny logopedycznej np. w okresie przedszkolnym. 

GESTY

Od samego początku naszej logopedycznej przygody mieliśmy za zadanie skupić się na korelacji słów i gestów, a co najważniejsze stymulować gest pokazywania. Zaczęłam od domowników, wielokrotnie pokazywałam na męża mówiąc Zosi „to tata”, mój Mąż wskazywał analogicznie na mnie. Potem dołączałam przedmioty typu miś, kwiat itd. Pytałam Córkę „gdzie miś”, „gdzie tata”? W tym też celu oglądaliśmy również nasze zdjęcia i córka uczyła się rozpoznawać, gdzie mama, tata, babcia itd. Stopniowo zaczęła pokazywać coraz więcej przedmiotów.

W rozwoju mowy istotne jest również łączenie gestu z dźwiękiem. Gdy uczymy dziecka znaczenia słów „tak” czy „nie” powinniśmy adekwatnie ruszać głową. „Nie ma” - rozkładamy wymownie ręce, „nie wolno” lub „no no” i „grozimy”, unosimy rękę nad głowę, gdy mówimy, że dziecko jest „taaaaaaakie duże”, układamy znacząco dłoń, gdy chcemy, by coś nam dało.

Nie ma, nie ma :-)

Pamiętam, że przed 11 miesiącem Zosia umiała ok. 7-8 gestów i spotkało się to z aprobatą pani logopedy.

POKAZYWANIE CZĘŚCI CIAŁA

Ok. 9/10 miesiąca zaczęliśmy zwracać uwagę na części ciała i to bardzo stopniowo. Wprowadzałam jedną część ciała średnio raz na 7-10 dni, w nieskończoność pokazywałam na lalkach, misiach, domownikach, oczka, włosy, buzie itp., itd., Gdy córka skończyła roczek, to zaczęła pokazywać „na sobie”. Pomocny w tym jest dość znany wierszyk:

Rączki robią klap, klap, klap.

Nóżki robią tup, tup, tup.

Tutaj swoją główkę mam

i na brzuszku sobie gram.

Buźka robi am, am, am,

oczka patrzą tu i tam,

tutaj swoje uszka mam

i na nosku sobie gram.

Około 13-tego miesiąca Zośka umiała pokazać 6/8 części ciała z powyższego wierszyka, teraz w 15 miesiącu potrafi już cały, choć czasem nie chce „pograć” na nosku ;-). Weszliśmy też na „wyższy” stopień zaawansowania, córcia uroczo pokazuje, gdzie ma pupkę, kolanka itd. Było to oczywiście również ćwiczenie gestów.

Zosiu, pokaż język :-)!

W nauce, a właściwie w zabawie w „naukę”, części ciała Pani Logopeda wsparła nas następującym ćwiczeniem: na kanapie sadzamy jak największego pluszaka (akurat Zośka dostała pluszowego, metrowego psa na chrzest), gasimy wszędzie światła, bierzemy najlepiej wąskostrumieniową latarkę i włączamy ją wskazując na ucho, brzuch, rękę itp., itd. Dużo frajdy i śmiechu!

NAŚLADOWANIE ODGŁOSÓW ZWIERZĄT I INNYCH DŹWIĘKÓW

Jeszcze w okresie niemowlęcym, za radą logopedy, zaczęliśmy dość często w zabawach wykorzystywać odgłosy zwierząt:

- pokazywanie palcem i naśladowanie w książeczkach (warto zakupić, choć jedną książeczkę z dźwiękiem),

- zakupiłam gumowe zwierzątka, świetną zabawką okazała się również Arka Noego (klik). Z zabawek, które wydają odgłosy, polecam także puzzle dźwiękowe (my posiadamy te - klik) i kostki z dźwiękiem klik,

 - w późniejszym okresie dołączaliśmy kolejne dźwięki typu samochód robi „bruuum”, odkurzacz „wrrr” itd. Przychodziło to nam bardzo spontanicznie. Obecnie Zosia sama sobie „tworzy” dźwięki oznaczające pracę np. kosiarki itd. 

Bardzo cenię i polecam „Księgę Dźwięków” Wydawnictwa Dwie Siostry (klik), dzięki niej Zosia naśladuje ok. 30-stu dźwięków (np. pociąg robi tudum, małpa u-u-u). Jest już bardzo „sfatygowana” i kilka razy klejona przez nas, ale nadal sprawia wiele radości.

Zabraliśmy też Zosię kilka razy do mini zoo, była też w „prawdziwym” zoo, a długi weekend majowy spędziliśmy na agroturystyce. Pomimo tego, że pogoda nie dopisała, Zosia była szczęśliwa, podekscytowana widząc „na żywo” kurę, kaczkę, gęś itd. Po takich wycieczkach zwykle staramy się tego samego dnia (nawet w drodze powrotnej w samochodzie) przejrzeć z Zosią książeczkę ze zwierzętami. 

Pani logopeda zaleciła również naśladowanie dźwięku końskich kopyt, nie wiem jak dokładnie sprecyzować ten dźwięk? Sama nauka wydawania tego odgłosu była u nas trochę żmudna, ale udało się. W tym celu zakupiliśmy pluszowego konika i córcia udaje, że konik chodzi, biega, skacze i wydaje wtedy ten dźwięk. Budujemy również „przeszkody” z klocków i w ten sposób mamy całe zawody. Kolejna zabawa, dużo radochy, a przy okazji ćwiczymy mięśnie buźki :-).

 

CZYTANIE TO PODSTAWA!

Pomimo tego, że czytałam Zosi codziennie (już w sumie od okresu noworodkowego), to okazało się, że robię to nieprawidłowo… Córka ma mnóstwo książeczek i ciągle dostaje nowe (sama jestem książkomaniaczką), wybierałam więc różne, chciałam urozmaicać. Okazało się jednak, że należy wybrać trzy proste książeczki – na ten etap (8-10 miesięcy) typu jeden obrazek na stronie i max. jedno zdanie i czytać je codziennie, najlepiej dwa razy dziennie z dzieckiem. Po 2 tygodniach wymienić jedną z nich na nową a następnie, co tydzień kolejno wymieniać kolejne książeczki na nowe, wracać do poprzednich itd., itp. 

Dowiedziałam się również, że u małego dziecka, niemowlęcia liczy się powtarzalność! Dziecko w tym okresie, żeby zapamiętało/nauczyło się/kojarzyło dane słowo, to musi je usłyszeć od 2 do 4000 razy! I nigdy nie wiemy jak będzie w przypadku danego słowa!

Poza tym, jeszcze na pierwszej wizycie, musiałam zaprezentować, jak czytam córce książeczkę.  Zostałam zobligowana do bardzo pooowolnego, wyraźnego czytania, a przy tym pokazywania swoim palcem przedmiotów. Zadawania pytań typu „ gdzie jest kot?”, „gdzie jest pies?”. Aktualnie moja córka pokazuje dziesiątki przedmiotów, osób, zjawisk atmosferycznych: od nożyczek po yeti.

Nie mogę nie wspomnieć, że początkowo problem tkwił również w koncentracji nad daną książeczką, ba! stroną w książeczce. Brałam moją 8/9 miesięczną córkę na kolana i zwykle nam nie wychodziło… A przecież nie chciałam Jej absolutnie zniechęcić!!!  W końcu zaczęłam wkładać ją do krzesełka do karmienia i udało się! Oczywiście nie zawsze „przeczytałyśmy” 3 książeczki, nie chciałam robić nic na siłę! 

Zaczęłam od jednej książeczki, stopniowo zwiększałam ilość stron. Zauważyłam jednak, że po 3 tygodniach córcia chętnie reagowała na rytuał czytania. Robiłam to dwa razy dziennie po pierwszym śniadaniu i po podwieczorku, czasem ochoczo wyręczał mnie mąż. Teraz, gdy musiałam wrócić do pracy, do południa córcia „czyta” z nianią, ale czytelnicze popołudnia są nasze! No i nie starczają nam trzy książeczki, zwykle na dostępnej dla Malutkiej półce znajduje się 6-7 pozycji. 

Podzieliłam je następująco: a) wierszyk – np. „Okulary” Tuwima, b) książka o zwierzętach (wiejskie, leśne czy dzikie), c) „obyczajowa” typu dzień malucha, plac zabaw, wizyta u lekarza,  d) jedna z książeczek z trzech książeczek E. Susso: „Babo chce”, „Binta tańczy” lub „Lalo gra na bębnie” e) jedna z książeczek z serii Anna-Clara Tidholm „Gdzie idziemy”, „Wymyśl coś”, „A dlaczego”, czy „Jest tam kto”?, no i od kilku tygodni „Mój pierwszy alfabet" E. Wasiuczyńskiej (klik) (wyłącznie dlatego, że Zosia bardzo lubi obrazki z tej książki i czasem ogląda ją kilka razy dziennie) i oczywiście nieśmiertelna "Księga dźwięków".

Wrona robi kraa kraa, czyli Księga dźwięków

 

Dodam jeszcze, że już od czterech miesięcy nie korzystamy z fotelika do karmienia, Zsia często sama zdejmuje książki z półki i domaga się wspólnego czytania/oglądania itd. :-). 

Zmieniłam również sposób zadawania pytań, tak by prowokować Ją do mówienia. Wskazuję palcem na dany rysunek, np. na misia i pytam, „co to?” lub „co to jest?”, „kto to?” „kto to jest??” „a to co?”, „kto je ciasto?”, „kto siedzi na krześle?” itd. i z radością stwierdzam, że coraz częściej odpowiada mówiąc pierwsze litery danego wyrazu, np. kot= ko, piłka=pi, pan/pani=pa, ba=balon, bu=buty, miś=mi, kilkanaście wypowiada coraz lepiej typu dwi=drzwi, kwat= kwiat, a ponad 10 prostych prawidłowo, np. lala, mama, lub też naśladując odgłosy, np. „ko-ko”, „ku-ku”, „kra”, „gę-gę” itd.

Dla dzieci powyżej roku polecam także karty Czu-Czu (związane sznureczkiem), od niedawna z nich korzystamy, zwłaszcza w podróży (klik).

*** ciąg dalszy nastąpi ***

Jutro Zosinkowa Mama opowie Wam o wspieraniu rozwoju mowy podczas zabawy na huśtawce, podczas jedzenia i picia, o wpływie telewizji i innych, interesujących rzeczach. Serdecznie zapraszam już teraz!

Hubisiowa mama